ျမန္မာစစ္အစုိးရက ေရွ႕လထဲ က်င္းပဖုိ႔ စီစဥ္ထားတဲ့ ေရြးေကာက္ပဲြက တုိင္းျပည္မွာ ႀကံဳေနရတဲ့ ျပႆနာေတြကုိ ေျဖရွင္းႏုိင္မွာ မဟုတ္ဘူးလုိ႔ ျမန္မာ့အေရး ကၽြမ္းက်င္သူေတြ၊ လူ႔အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားသူေတြက ေျပာဆုိလုိက္ၾကပါတယ္။ ဒီမုိကေရစီေရး လုိလားတဲ့ ႏုိင္ငံေရး အင္အားစုေတြ ပါ၀င္ခြင့္ မရွိဘဲ ျဖစ္ေနရသလုိ တုိင္းရင္းသား လူမ်ဳိးစုေတြနဲ႔ တင္းမာမႈေတြ ႀကီးထြားလာေနတာ၊ လူ႔အခြင့္အေရး ျပႆနာေတြ ရွိေနဆဲ အေျခအေနေတြဟာ ေရြးေကာက္ပဲြ လုပ္ၿပီးလုိ႔ အစုိးရအသစ္တရပ္ ေပၚလာရင္ေတာင္ တုိးတက္မယ့္ အရိပ္အေယာင္ မျမင္ရဘူးလုိ႔ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ၀ါရွင္တန္ၿမိဳ႕ေတာ္က ႏွီးေႏွာဖလွယ္ပဲြအတြင္း ေျပာဆုိခဲ့ၾကတာပါ။ အေၾကာင္းစုံကုိေတာ့ ဂၽြန္ ေဟာ့ပ္ကင္းစ္ (John Hopkins) တကၠသုိလ္ ႏုိင္ငံတကာ အဆင့္ျမင့္ ေလ့လာေရးဌာနမွာ ျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ ေဆြးေႏြးပဲြကုိ သြားေရာက္ သတင္းယူခဲ့တဲ့ ကုိေအာင္လြင္ဦးက တင္ျပေပးထားပါတယ္။
ေရြးေကာက္ပဲြလြန္ကာလ ေရာက္တဲ့အခါ ႏုိင္ငံေရး၊ လူ႔အခြင့္အေရး စတဲ့ အေျခအေနေတြ ေျပာင္းလဲႏုိင္တဲ့ အလားအလာေတြ ရွိမရွိ ဆုိတာကုိ ‘အရပ္သား အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ျပန္ေရာက္မွာလား’ ဆုိတဲ့ ေခါင္းစဥ္နဲ႔ ေဆြးေႏြးၾကရာမွာ မ်ားမ်ားစားစား ေမွ်ာ္လင့္ႏုိင္မွာ မဟုတ္ေၾကာင္း ျမန္မာ့အေရး ကၽြမ္းက်င္သူေတြ၊ လူ႔အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားသူေတြက ေျပာဆုိခဲ့ၾကတာပါ။ ျမန္မာစစ္အစုိးရက ေရြးေကာက္ပဲြကုိ လြတ္လပ္ၿပီး တရားမွ်တမယ့္ အေျခအေနေတြ ေအာက္မွာ က်င္းပေပးမွာ မဟုတ္သလုိ လႊမ္းမုိးေနဆဲျဖစ္တဲ့ ႏုိင္ငံေရး၊ လူ႔အခြင့္အေရး ျပႆနာေတြဟာလည္း ေနာက္အစုိးရ ေပၚလာရင္ေတာင္ ဆက္လက္ ၿခိမ္းေျခာက္ေနဦးမွာ ျဖစ္တယ္လုိ႔ ဆုိခဲ့ၾကတာပါ။
ေရြးေကာက္ပဲြက ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြ ေဆာင္ၾကဥ္း မေပးႏုိင္ဘူးလုိ႔ ဆုိသူေတြထဲ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္ စီးပြားေရး ႏုိဘယ္လ္ဆုရွင္ အမ္မာတီယာ စန္ (Amartya Sen) လည္း တဦးအပါအ၀င္ ျဖစ္ပါတယ္။
“ျမန္မာႏုိင္ငံက ၀ါဒျဖန္႔ခ်ိမႈေတြအေပၚ အေခ်အတင္ ျဖစ္ရတာေတြ၊ ေလးနက္တဲ့ အဓိပၸာယ္ေတြေၾကာင့္ ဒီအတုအေယာင္ ေရြးေကာက္ပဲြကုိ ေထာက္ခံသူေတြ အေနနဲ႔လည္း အႀကီးအက်ယ္ စိတ္႐ႈပ္စရာ ျဖစ္ၾကရပါတယ္။ စစ္အစုိးရက အႏုိင္ရဖုိ႔ ႀကိဳတင္စီစဥ္ထားတဲ့ ေရြးေကာက္ပဲြကလည္း ဒီကေန႔ ဒီအခ်ိန္ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ႀကံဳေနရတဲ့ စိတ္ပ်က္စရာ ႐ႈပ္ေထြးမႈေတြသာ ထပ္ျဖစ္လာမွာပါ။”
ငယ္စဥ္ဘ၀က ျမန္မာႏုိင္ငံမွာလည္း ေနထုိင္ဖူးသူ ႏုိဘယ္လ္ဆုရွင္ အမ္မာတီယာ စန္က မၾကာခင္ က်င္းပမယ့္ ေရြးေကာက္ပဲြဟာ အာဏာပုိင္ေတြက ဆုိေနသလုိမ်ဳိး အေျပာင္းအလဲေတြကုိ ဦးတည္ေစမွာ မဟုတ္တဲ့အျပင္ ဒီမုိကေရစီ ထြန္းကားေရးအတြက္ အဟန္႔အတားသာ ျဖစ္လိမ့္မယ္လုိ႔လည္း ဆုိခဲ့တာပါ။ ဒီလုိ အေျခအေနမ်ဳိးမွာ ေရွ႕လက်င္းပမယ့္ ေရြးေကာက္ပဲြကေန ဘာမွ ေမွ်ာ္လင့္လုိ႔ မရႏုိင္ဘူးဆုိတာ ေသခ်ာတယ္လုိ႔ ဆုိခဲ့သူ တဦးကေတာ့ ကုလသမဂၢရဲ႕ ျမန္မာႏုိင္ငံဆုိင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္အျဖစ္ တာ၀န္ယူခဲ့ဖူးသူ ပါေမာကၡ ေပၚလုိ ဆာဂ်ီယုိ ပီညဲ႐ုိး (Paulo Sergio Pinheiro) ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
“ဒီေရြးေကာက္ပဲြဟာ အတုအေယာင္ အျဖစ္ပဲ က်ေနာ္ကေတာ့ သေဘာထားပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပဲြအၿပီး ဘာေတြ ျဖစ္လာေလမလဲ ေစာင့္ၾကည့္ဦးမယ္ဆုိရင္ ဒါဟာ အင္မတန္ မွားယြင္းလိမ့္မယ္လုိ႔လည္း က်ေနာ္ ထင္ပါတယ္။ က်ေနာ္ကေတာ့ ေရြးေကာက္ပဲြအၿပီးမွာ ဘာေတြ ျဖစ္လာမလဲ ႀကိဳျမင္ပါတယ္။ အာဏာရွင္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ေအာက္ကေန စစ္မွန္တဲ့ အေျပာင္းအလဲ ဘာတခုမွ ျဖစ္လာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။”
စစ္အစုိးရက ေရြးေကာက္ပဲြေတြ က်င္းပေတာ့မယ္ ဆုိေနေပမဲ့လည္း ႏုိင္ငံေရး အင္အားစုေတြ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ မပါ၀င္ႏုိင္တာ၊ ေရြးေကာက္ပဲြ က်င္းပဖုိ႔ ရက္ပုိင္းေလာက္သာ က်န္ေတာ့တဲ့ အခ်ိန္မွာပဲ တုိင္းရင္းသား လက္နက္ကုိင္ အဖဲြ႕အစည္းေတြနဲ႔ တင္းမာမႈေတြ ႀကီးထြားလာေနတာ ေတြကလည္း ေရြးေကာက္ပဲြ ေနာက္ပုိင္းမွာ အလားအလာ ေကာင္းေတြေတာ့ မဟုတ္လွဘူးလုိ႔ အကဲခတ္ေတြ၊ ကၽြမ္းက်င္သူေတြက ေထာက္ျပၾကပါတယ္။
ၿဗိတိန္ႏုိင္ငံမွာ အေျခစုိက္ၿပီး ျမန္မာ့အေရး လႈပ္ရွားေနတဲ့ Burma Campaign UK အဖဲြ႕က ဇုိယာဖန္းကေတာ့ ျပႆနာေတြဟာ အဆုိးဘက္ကုိေတာင္ ဦးတည္သြားေစႏုိင္တယ္လုိ႔ ျမင္ပါတယ္။
“အခု က်မတို႔တုိင္းျပည္ အေျခအေနကေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလး ဆုိး၀ါးေနတယ္လို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။ အေျခအေနကေတာ့ တုိးတက္မႈ လုံး၀မရွိပါဘူး။ ဒီစစ္အာဏာရွင္ေတြ လုပ္ေနတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲကလည္း ဒီျပႆနာေတြကုိ လုံး၀ ေျဖရွင္းႏုိင္မွာ မဟုတ္ဘူး။ သူတုိ႔လုပ္ေနတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲက ဒီျပႆနာကို ပိုၿပီးေတာ့ ႀကီးထြားလာႏုိင္တယ္။
“ဘာျဖစ္လုိ႔လဲဆိုေတာ့ သူတို႔ရဲ႕ အေျခခံဥပေဒကို ၾကည့္တဲ့အခ်ိန္မွာ တုိင္းရင္းသား အခြင့္အေရးေတြကို ဘာမွ သူတို႔ အာမခံခ်က္ မေပးပါဘူး။ တုိင္းရင္းသား လူမ်ဳိးစုေတြ၊ အလားတူ အျခား အတုိက္အခံ အင္အားစုေတြကိုလည္း သူတုိ႔ လုပ္ထားတယ္၊ ဖိႏွိပ္မႈေတြကိုလည္း သူတုိ႔ ဆက္လက္ၿပီး လုပ္ေနမယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ က်မအျမင္မွာေတာ့ လာမယ့္ ရက္ပုိင္းအတြင္း၊ လပုိင္းအတြင္းမွာဆုိရင္ ပဋိပကၡေတြ ပိုမ်ားလာမယ္။ ၿပီးေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြလည္း ပိုမ်ားလာမယ္။”
ျမန္မာစစ္အစုိးရက ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ အတြင္း ပထမဆုံးအႀကိမ္ က်င္းပဖုိ႔ စီစဥ္ထားတဲ့ ေရြးေကာက္ပဲြဟာ တုိင္းျပည္မွာ အေရးပါတဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္တရပ္ အျဖစ္နဲ႔ ေဆြးေႏြးသူေတြက ေယဘုယ် လက္ခံၾကတာမုိ႔ ဒါကုိ မ်က္ျခည္ျပတ္လုိ႔ မျဖစ္ႏုိင္ဘူးလုိ႔လည္း ဆုိၾကတာပါ။ ျမန္မာစစ္အစုိးရကေတာ့ တနလၤာေန႔တုန္းကပဲ ေရြးေကာက္ပဲြမွာ ျပည္ပက ေလ့လာ အကဲခတ္သူေတြ၊ သတင္းမီဒီယာေတြ လာဖုိ႔မလုိဘူးလုိ႔ ေျပာဆိုလုိက္္ပါတယ္။ ဒီအတြက္လည္း ကုလသမဂၢနဲ႔ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု အပါအ၀င္ ႏုိင္ငံတကာ အသုိင္းအ၀န္းက သံသယ ရွိႏွင့္ၿပီးသား ျဖစ္ေနတဲ့ ေရြးေကာက္ပဲြအေပၚ လက္ခံယုံၾကည္ႏုိင္ဖုိ႔ ခက္ခဲစရာ ပုိၿပီးျဖစ္ရေၾကာင္း ေျပာဆုိခဲ့ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ေရြးေကာက္ပဲြလြန္ကာလ ေရာက္တဲ့အခါ ႏုိင္ငံေရး၊ လူ႔အခြင့္အေရး စတဲ့ အေျခအေနေတြ ေျပာင္းလဲႏုိင္တဲ့ အလားအလာေတြ ရွိမရွိ ဆုိတာကုိ ‘အရပ္သား အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ျပန္ေရာက္မွာလား’ ဆုိတဲ့ ေခါင္းစဥ္နဲ႔ ေဆြးေႏြးၾကရာမွာ မ်ားမ်ားစားစား ေမွ်ာ္လင့္ႏုိင္မွာ မဟုတ္ေၾကာင္း ျမန္မာ့အေရး ကၽြမ္းက်င္သူေတြ၊ လူ႔အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားသူေတြက ေျပာဆုိခဲ့ၾကတာပါ။ ျမန္မာစစ္အစုိးရက ေရြးေကာက္ပဲြကုိ လြတ္လပ္ၿပီး တရားမွ်တမယ့္ အေျခအေနေတြ ေအာက္မွာ က်င္းပေပးမွာ မဟုတ္သလုိ လႊမ္းမုိးေနဆဲျဖစ္တဲ့ ႏုိင္ငံေရး၊ လူ႔အခြင့္အေရး ျပႆနာေတြဟာလည္း ေနာက္အစုိးရ ေပၚလာရင္ေတာင္ ဆက္လက္ ၿခိမ္းေျခာက္ေနဦးမွာ ျဖစ္တယ္လုိ႔ ဆုိခဲ့ၾကတာပါ။
ေရြးေကာက္ပဲြက ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြ ေဆာင္ၾကဥ္း မေပးႏုိင္ဘူးလုိ႔ ဆုိသူေတြထဲ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္ စီးပြားေရး ႏုိဘယ္လ္ဆုရွင္ အမ္မာတီယာ စန္ (Amartya Sen) လည္း တဦးအပါအ၀င္ ျဖစ္ပါတယ္။
“ျမန္မာႏုိင္ငံက ၀ါဒျဖန္႔ခ်ိမႈေတြအေပၚ အေခ်အတင္ ျဖစ္ရတာေတြ၊ ေလးနက္တဲ့ အဓိပၸာယ္ေတြေၾကာင့္ ဒီအတုအေယာင္ ေရြးေကာက္ပဲြကုိ ေထာက္ခံသူေတြ အေနနဲ႔လည္း အႀကီးအက်ယ္ စိတ္႐ႈပ္စရာ ျဖစ္ၾကရပါတယ္။ စစ္အစုိးရက အႏုိင္ရဖုိ႔ ႀကိဳတင္စီစဥ္ထားတဲ့ ေရြးေကာက္ပဲြကလည္း ဒီကေန႔ ဒီအခ်ိန္ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ႀကံဳေနရတဲ့ စိတ္ပ်က္စရာ ႐ႈပ္ေထြးမႈေတြသာ ထပ္ျဖစ္လာမွာပါ။”
ငယ္စဥ္ဘ၀က ျမန္မာႏုိင္ငံမွာလည္း ေနထုိင္ဖူးသူ ႏုိဘယ္လ္ဆုရွင္ အမ္မာတီယာ စန္က မၾကာခင္ က်င္းပမယ့္ ေရြးေကာက္ပဲြဟာ အာဏာပုိင္ေတြက ဆုိေနသလုိမ်ဳိး အေျပာင္းအလဲေတြကုိ ဦးတည္ေစမွာ မဟုတ္တဲ့အျပင္ ဒီမုိကေရစီ ထြန္းကားေရးအတြက္ အဟန္႔အတားသာ ျဖစ္လိမ့္မယ္လုိ႔လည္း ဆုိခဲ့တာပါ။ ဒီလုိ အေျခအေနမ်ဳိးမွာ ေရွ႕လက်င္းပမယ့္ ေရြးေကာက္ပဲြကေန ဘာမွ ေမွ်ာ္လင့္လုိ႔ မရႏုိင္ဘူးဆုိတာ ေသခ်ာတယ္လုိ႔ ဆုိခဲ့သူ တဦးကေတာ့ ကုလသမဂၢရဲ႕ ျမန္မာႏုိင္ငံဆုိင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္အျဖစ္ တာ၀န္ယူခဲ့ဖူးသူ ပါေမာကၡ ေပၚလုိ ဆာဂ်ီယုိ ပီညဲ႐ုိး (Paulo Sergio Pinheiro) ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
“ဒီေရြးေကာက္ပဲြဟာ အတုအေယာင္ အျဖစ္ပဲ က်ေနာ္ကေတာ့ သေဘာထားပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပဲြအၿပီး ဘာေတြ ျဖစ္လာေလမလဲ ေစာင့္ၾကည့္ဦးမယ္ဆုိရင္ ဒါဟာ အင္မတန္ မွားယြင္းလိမ့္မယ္လုိ႔လည္း က်ေနာ္ ထင္ပါတယ္။ က်ေနာ္ကေတာ့ ေရြးေကာက္ပဲြအၿပီးမွာ ဘာေတြ ျဖစ္လာမလဲ ႀကိဳျမင္ပါတယ္။ အာဏာရွင္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ေအာက္ကေန စစ္မွန္တဲ့ အေျပာင္းအလဲ ဘာတခုမွ ျဖစ္လာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။”
စစ္အစုိးရက ေရြးေကာက္ပဲြေတြ က်င္းပေတာ့မယ္ ဆုိေနေပမဲ့လည္း ႏုိင္ငံေရး အင္အားစုေတြ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ မပါ၀င္ႏုိင္တာ၊ ေရြးေကာက္ပဲြ က်င္းပဖုိ႔ ရက္ပုိင္းေလာက္သာ က်န္ေတာ့တဲ့ အခ်ိန္မွာပဲ တုိင္းရင္းသား လက္နက္ကုိင္ အဖဲြ႕အစည္းေတြနဲ႔ တင္းမာမႈေတြ ႀကီးထြားလာေနတာ ေတြကလည္း ေရြးေကာက္ပဲြ ေနာက္ပုိင္းမွာ အလားအလာ ေကာင္းေတြေတာ့ မဟုတ္လွဘူးလုိ႔ အကဲခတ္ေတြ၊ ကၽြမ္းက်င္သူေတြက ေထာက္ျပၾကပါတယ္။
ၿဗိတိန္ႏုိင္ငံမွာ အေျခစုိက္ၿပီး ျမန္မာ့အေရး လႈပ္ရွားေနတဲ့ Burma Campaign UK အဖဲြ႕က ဇုိယာဖန္းကေတာ့ ျပႆနာေတြဟာ အဆုိးဘက္ကုိေတာင္ ဦးတည္သြားေစႏုိင္တယ္လုိ႔ ျမင္ပါတယ္။
“အခု က်မတို႔တုိင္းျပည္ အေျခအေနကေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလး ဆုိး၀ါးေနတယ္လို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။ အေျခအေနကေတာ့ တုိးတက္မႈ လုံး၀မရွိပါဘူး။ ဒီစစ္အာဏာရွင္ေတြ လုပ္ေနတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲကလည္း ဒီျပႆနာေတြကုိ လုံး၀ ေျဖရွင္းႏုိင္မွာ မဟုတ္ဘူး။ သူတုိ႔လုပ္ေနတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲက ဒီျပႆနာကို ပိုၿပီးေတာ့ ႀကီးထြားလာႏုိင္တယ္။
“ဘာျဖစ္လုိ႔လဲဆိုေတာ့ သူတို႔ရဲ႕ အေျခခံဥပေဒကို ၾကည့္တဲ့အခ်ိန္မွာ တုိင္းရင္းသား အခြင့္အေရးေတြကို ဘာမွ သူတို႔ အာမခံခ်က္ မေပးပါဘူး။ တုိင္းရင္းသား လူမ်ဳိးစုေတြ၊ အလားတူ အျခား အတုိက္အခံ အင္အားစုေတြကိုလည္း သူတုိ႔ လုပ္ထားတယ္၊ ဖိႏွိပ္မႈေတြကိုလည္း သူတုိ႔ ဆက္လက္ၿပီး လုပ္ေနမယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ က်မအျမင္မွာေတာ့ လာမယ့္ ရက္ပုိင္းအတြင္း၊ လပုိင္းအတြင္းမွာဆုိရင္ ပဋိပကၡေတြ ပိုမ်ားလာမယ္။ ၿပီးေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြလည္း ပိုမ်ားလာမယ္။”
ျမန္မာစစ္အစုိးရက ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ အတြင္း ပထမဆုံးအႀကိမ္ က်င္းပဖုိ႔ စီစဥ္ထားတဲ့ ေရြးေကာက္ပဲြဟာ တုိင္းျပည္မွာ အေရးပါတဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္တရပ္ အျဖစ္နဲ႔ ေဆြးေႏြးသူေတြက ေယဘုယ် လက္ခံၾကတာမုိ႔ ဒါကုိ မ်က္ျခည္ျပတ္လုိ႔ မျဖစ္ႏုိင္ဘူးလုိ႔လည္း ဆုိၾကတာပါ။ ျမန္မာစစ္အစုိးရကေတာ့ တနလၤာေန႔တုန္းကပဲ ေရြးေကာက္ပဲြမွာ ျပည္ပက ေလ့လာ အကဲခတ္သူေတြ၊ သတင္းမီဒီယာေတြ လာဖုိ႔မလုိဘူးလုိ႔ ေျပာဆိုလုိက္္ပါတယ္။ ဒီအတြက္လည္း ကုလသမဂၢနဲ႔ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု အပါအ၀င္ ႏုိင္ငံတကာ အသုိင္းအ၀န္းက သံသယ ရွိႏွင့္ၿပီးသား ျဖစ္ေနတဲ့ ေရြးေကာက္ပဲြအေပၚ လက္ခံယုံၾကည္ႏုိင္ဖုိ႔ ခက္ခဲစရာ ပုိၿပီးျဖစ္ရေၾကာင္း ေျပာဆုိခဲ့ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။
